Latest News

Showing posts with label Sastra Jawa. Show all posts
Showing posts with label Sastra Jawa. Show all posts

Friday 12 September 2014

Tuladha Aturipun Pranata Adicara ndungkap Paripurnaning Gati



Handungkap titi mangsa kala paripurnaning sedya, karana urut reroncening tata adicara sampun kaleksanakaken dening para kulawarga. Para tamu kakung putri ingkang satuhu bagya mulya, saderengipun purnaning gati apanjenenganipun Bp. ....... sekalihan (mengku gati) raos syukur wonten ngarsanipun Gusti Ingkang Maha Agung kaleksananing sedya kanthi pinaringan wilujeng nir ing sambekala, mboten kekilapan ngaturaken panuwun dhumateng para duta saraya sumrambah para tamu samudayanipun, ingkang punika Bp. ..... sekalian (mengku gati) tansah hanglenggana budi dayaning manungsa kirang sampurna, hambok bilih anggenipun nampi karawuhan panjenengan wonten kiranging tangguh, gupuh miwah suguh saha anggenipun ngaturi palenggahan panjenengan sadaya kirang hanuju prana kalihan andhap inggiling kalenggahan panjenengan sadaya, kagerba kiranging boja miwah krama, mugi diagung pangaksama panjenengan.

Kula minangka pambiwara, ugi hanglenggana karana kiranging seserepan hanjalari kuthunging pamanggih miwah kirang pana dhumateng wewarah wewangsoning para winasis ing reh basa tuwin sastra, ingkang punika hambok bilih wonten kalepatan kula, muga para tamu sadaya ngluberna pangaksama ingkang agung, calon temanten kekalih badhe kajengkaraken panjenenganipun Ibu ......... miwah Ibu ......... tumuju wiwara ngajeng pratandha yekti purnaning gati. Hamung semanten pahargyan lamaran ingkang kaleksanakaken para kulawarga, sesantinipun Bp. ...... sekalian (mengku gati) mugi tansah rahayu, rahayu ingkang sarwi tinemu, konduripun ndherekaken suging.

Wabillahi taufik wal hidayah, Wassalamu’alaiku Wr. Wb. Katerangan: Saderengipun paripuna mbok bilih wonten atur pamitan saking duta saraya, atur tanggapan saking ingkang mengku gati menawi saged kaaturaken dening Pranata Adicara (kangge ngringkes wekdal).  

Tuladha Aturipun Pranata Adicara wontening Salebetipun Swasana Mirunggan



Para lenggah kakung putri ingkang pantes sinudarsana, laksitaning tata adicara ingkang sampun rinakit dening kulawarga kados sampun kaleksanakaken kanthi pinayungan karaharjan tebih ing sambikala. Namung panyuwunipun Bp. ....... (ingkang mengku gati) panjenenganipun para lenggah kakung putri kasuwun lelenggahan kanthi mirunggan dumugi paripurnaning gati, kula aturaken ing mriki mbok bilih pratandha paripurnaning gati ing kalenggahan punika menawi calon temanten kekalih miwah rama ibu (ingkang mengku gati) sampun kawistara jumeneng wonten sangajengipun wiwara, ingkang punika kasuwun tansah nyebar godhong kawis, sabar ingkang sawatawis, nuwun matur nuwun.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Badhe Tanggap Wacana (menawi wonten)



Kanthi lulus raharjo liru kalpika ingkang katindakaken calon temanten kakung miwah panganten putri, inggih awit saking keparengipun Bp............ sekalian (mengku gati) mrih calon temanten tansah manteb anggenya badhe netepi palakrama mboten nalisir saking prajanji ingkang sampun wonten paugeran ingkang antawisipun calon temanten kakung miwah calon temanten putri, saha tansah asah,asih, asuh, mboten kengguh ing panggodha. Ingkang punika badhe wonten tanggap wacana saking pinisepuh ngiras pantes paring piweling dhumateng calon penganten kekalih tumuju kasaenan. Wondene ingkang kepareng atur tanggap wacana nun inggih Bp. ............ wekdal kasumanggakaken, sumangga nun.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Salebetipun Liru Kalpika



Para lenggah kakung putri, kaleksanan liru kalpika, pangandikanipun para pinisepuh, liru kalpika saged katindakaken saderengipun calon penganten kaijabaken utawi kapanggihaken, wondene menawi sampun kaijabaken saged winastan imbal kalpika, tali minangka pratandha miwah tetenger bilih sampun wonten ingkang nggadhahi

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Badhe Kaleksanakaken Liru Kalpika ( menawi wonten)



Para lenggah kakung putri ingkang sinuba ing pakurmatan jumbuh kalian pamintanipun saking calon kadang besan, ing mriki keparengipun Bp. ........ ingkang mengku gati kaleksanakaken wontenipun liru kalpika dening para kulawarga ingkang piniji mratitisaken. Wondene para kulawarga ingkang piniji nun inggih panjenenganipun Ibu. ....... ingkang hanganthi calon penganten putri panjenenganipun Ibu ....... dalasan Ibu ........., calon temanten kakung ugi kakanthi panjenenganipun Bp. ........... dalah Bp. ......... Kados samudayanipun sampun samekta dhumateng para kulawangsa ingkang piniji wekdal kasumanggakaken.

Wahyaning mangsa kala tumapaking liru kalpika katindakaken dening calon penganten, sinubagya ungeling Ketawang Wigaringyas/Langgam Ali-ali laras Sl. Panthet Manyura.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Sasampunipun Panampi Pasrah Lamaran



Kanthi terwaca cetha atur panampi saking panjenenganipun Bp. ......... minangka sulih saliranipun ingkang hamengku gati, ingkang salajengipun dipun wonteni paniti priksa sarana ingkang kapasrahaken saha kaleksanakaken paragan saking duta saraya (ingkang pasrah) dhumateng panampi pasrah, ujuding arta miwah jene salajengipun kaaturaken dhumateng ingkang mengku gati, kaleksananing sedya kasumanggakaken.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara saksampunipun Pasrah Lamaran Ngancik Panampi



Makaten para lenggah kakung saha putri atur pasrahipun Bp. ............. pinangka duta saraya ing kalenggahan punika, kanthi prastawa acetha wijang wijilih pangandikan, ingkang salajengipun minangka sulih salira Bp. .......... sekalian (mengku gati). Wekdal kasumanggakaken, sumangga nun.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Sasampunipun Tata Adicara Pambagyaharjo



Terwaca cetha kaduk ruruh hangarah prana aturipun Bp. .......... pinangka sulih salira ingkang hamengku gati. Para lenggah kakung putri ingkang satuhu kinurmatan, salajengipun, dumugi laksitaning tata adicara atur pasrahipun saking duta sayara badhe/calon kadang besan. Wondene ingkang pinangka sulih salira nun inggih panjenenganipun Bp. ......... wekdal kasumanggakaken.

Tuladha Aturipun Pranata Adicara Badhe Pambagyaharja ing Pahargyan Lamaran.


Para lenggah kakung sumawana putri, ingkang sinuba ing pakurmatan, raos bombong miwah mongkoging manah, panjenenganipun Bp. ......... sekalihan ingkang mengku gati mboten saged kagambaraken ing mriki, madyaning pahargyan ing kalenggahan punika ing sedya badhe hangaturaken pambagyaharjo wonten ngarsa panjenengan. 

 Awit saking bombonging manah anggennya badhe matur amung kandheg wonten samadyaning jangka, ingkang punika minangka sulih sarira ingkang piniji nun inggih panjenenganipun Bp. ............ wekdal kasumanggakaken, sumangga nun.

Tuesday 15 October 2013

Negarakertagama

Buku Harian Seorang Empu
Dalam penulisan sejarah Indonesia, sumber berupa karya sastra banyak dijadikan sumber data. Salah satunya yang terkenal adalah Nagarakrtgama yang merupakan karya sastra Jawa Kuno berbentuk kakawin karya Mpu Prapanca. Nagarakrtagama merupakan catatan perjalanan Hayam Wuruk yang ditulis pada September 1365 sehingga dikenal juga dengan sebutan Desawarnana atau cacah desa-desa.
Satu-satunya naskah asli ditemukan di Lombok pada 1894. Meski bukan sebuah karya indah tetapi Nagarakrtagama mempunyai tempat khusus. Kelangkaannya dan kekayaan data sejarah yang dikandung adalah kelebihan naskah ini. Tidak berlebihan apabila Zoetmulder, Teeuw, Kern, Krom, Poerbatjaraka, Berg, dan Pigeuaud melakukan penelitian mendalam atas naskah ini.
Penulisnya mengakui Nagarakrtagama bukan buku pertama yang ditulisnya. Sebelumnya Prapanca telah menulis Parwasagara, Bhismasaranantya, Sugataparwa, dan dua kitab lagi yang belum selesai, yaitu Saba Abda dan Lambang. Namun semua ini sampai sekarang belum ditemukan atau memang sudah hancur.
Nagarakrtagama terdiri dari 98 pupuh. Naskah ini dimulai dengan pemujaan terhadap raja Wilwatikta yakni raja Majapahit dijaman raja Hayam Wuruk yang disebutkan sebagai Siwa-Budha yaitu Rajasanagara. Tujuh pupuh berikutnya berisi tentang raja dan keluarganya, sembilan pupuh kemudian tentang istana dan kota Majapahit. Dari sinilah sejarawan dan arkeolog merekonstruksi sejarah Majapahit.
Bagian paling panjang merupakan catatan perjalanan Hayam Wuruk ke Lumajang (23 pupuh) yang dilakukan pada bulan Agustus sampai September 1359. Sepuluh pupuh diantaranya menceritakan silsilah singkat raja-raja Singasari dan Majapahit (wangsa Girindra). Maklum Singasari dan Majapahit merupakan dua kerajaan yang tidak dapat dipisahkan.
Bagian berikutnya menceritakan perburuan raja (10 pupuh), kisah Gadjah Mada (23 pupuh), dan upacara sraddha bagi ibunda raja (9 pupuh). Dan tujuh pupuh terakhir menceritakan diri Prapanca sendiri.
Menurut Slamet Mulyana, Prapanca sebenarnya adalah nama samaran dari seorang Dharmadyaksa Kasogatan di Majapahit. Diduga nama asli Prapanca adalah Dang Acarya Nadendra.

 PARAGRAPH (Pupuh)  -  40

1.    Pada tahun Saka lautan dasa bulan (1104) ada raja perwira yuda Putera Girinata, konon kabarnya, lahir di dunia tanpa lbu   Semua orang tunduk, sujud menyembah kaki bagai tanda bakti Ranggah Rajasa nama beliau, penggempur musuh pahlawan bijak
2.    Daerah luas sebelah timur gunung Kawi terkenal subur makmur Di situlah tempat putera sang Girinata menunaikan darmanya.   Menggirangkan budiman, menyirnakan penjahat, meneguhkan Negara lbu negara bernama Kutaraja, penduduknya sangat terganggu  
3.    Tahun Saka lautan dadu Siwa (1144) beliau melawan raja Kediri Sang adiperwira Kretajaya, putus sastra serta tatwopadesa Kalah, ketakutan, melarikan diri ke dalam biara terpencil Semua pengawal dan perwira tentara yang tinggal, mati terbunuh
4.    Setelah kalah narapati Kediri, Jawa di dalam ketakutan  Semua raja datang menyembah membawa tanda bakti hasil tanah Bersatu Janggala Kediri di bawah kuasa satu raja sakti
Cikal bakal para raja agung yang akan memerintah pulau Jawa 
5.    Makin bertambah besar kuasa dan megah putera sang Girinata  Terjamin keselatamatan pulau Jawa selama menyembah kakinya  Tahun Saka muka lautan Rudra (1 149) beliau kambali ke Siwa pada Dicandikan di Kagenengan bagai Siwa, di Usana bagai Buda
1.    Batara Anusapati, putera Baginda, berganti dalam kekuasaan  Selama pemerintahannya, tanah Jawa kokoh sentosa,   bersembah   bakti Tahun Saka  perhiasan  gunung    Sambu (1170) beliau pulang ke Siwaloka Cahaya beliau diujudkan arca Siwa gemilang di candi makam Kidal 
2.    Batara Wisnuwardana, putera Baginda, berganti dalam kekuasaan Beserta Narasinga bagai Madawa dangan lndra memerintah negaraBeliau memusnahkan perusuh Linggapati serta segenap pengikutnyaTakut semua musuh kepada beliau, sungguh titisan Siwa di bumi 
3.    Tahun Saka rasa gunung bulan (1176) Batara Wisnu menobatkan puteranya Segenap rakyat Kediri Janggala berduyun-duyun ke pura mangastubagia Raja Kertanagara nama gelarannya, tetap demikian seterusnya Daerah Kutaraja bertambah makmur, berganti nama praja Singasari 
4.    Tahun Saka awan sembilan mengebumikan tanah (1192) raja Wisnu berpulang Dicandi- kan di Waleri berlambang arca Siwa, di Jajago arca Buda Sementara itu Batara Narasingamurti pun pulang ke Surapada Dicandikan di Wengker, di Kumeper diarcakan bagai Siwa mahadewa 
5.    Tersebut Sri Saginda Kertanagara membinasakan perusuh, penjahat Bernama Cayaraja, musnah pada tahun Sake naga mengalahkan bulan (1192) Tahun Saka naga bermuka rupa (1197) beginda menyuruh tundukkan Melayu Berharap Melayu takut kedewaan beliau, tunduk begitu sahaja

1.    Tahun Saka janma sunyi surya (1202) Baginda raja memberantas penjahat Mahisa Rangga, karena jahat tingkahnya dibenci seluruh Negara Tahun Saka badan langit surya (1206) mengirim utusan menghancurkan Bali Setelah kalah rajanya menghadap Baginda sebagai orang tawanan 
2.    Begitulah dari empat jurusan orang lari berlindung di bawah Beginda Seluruh Pahang, segenap Melayu tunduk menekur di hadapan beliau Seluruh Gurun, segenap Bakulapura lari mencari perlindungan Sunda Madura tak perlu dikatakan, sebab sudah terang setanah Jawa 
3.    Jauh dari tingkah alpa dan congkak, Baginda waspada, tawakal dan bijak Faham akan segala seluk beluk pemerintahan sejak zaman kali karenanya tawakal dalam agama dan tapa untuk teguhnya ajaran Budha Menganut jejak pare leluhur demi keselamatan seluruh Praja

1.    Menurut kabaran sastra raja Pandawa memerintah sejak zaman Dwapara Tahun Saka lembu gunung indu tiga (3179) beliau pulang ke Budaloka Sepeninggalnya datang zaman Kali, dunia murka, timbul huru hara Hanya batara raja yang faham dalam nam guna, dapat menjaga jagad 
2.    Itulah sebabnya Baginda teguh bakti menyembah kaki Sakyamuni Teguh tawakal memegang pancasila, laku utama upacara suci Gelaran Jina beliau yang sangat mashur ialah Sri Jnyanabadreswara Putus dalam filsafat, ilmu bahasa dan lain pengetahuan agama 
3.    Berlumba-lumba beliau menghirup sari segala ilmu kebatinan Pertama-tama  tantra Subuti diselami, intinya masuk ke hati Melakukan puja, yoga, samadi demi keselematan seluruh praja menghindarkan tenung, mengindahkan anugerah kepada rakyat murba 
4.    Diantara para raja yang lampau tidak ada yang setara beliau Faham akan nam guna, sastra, tatwopadesa, pengahuan agama Adil, teguh dalam Jinabrata dan tawakal kepada laku utama Itulah sebabnya beliau turun-temurun menjadi raja pelindung 
5.    Tahun Saka laut janma bangsawan yama (1214) Saginda pulang ke Jinalaya Berkat pengetahuan beliau tentang upacara, ajaran agama Beliau diberi gelaran : Yang Mulia bersemayam di alam Siwa-Buda Di makam beliau bertegak arca Siwa-Buda terlampau indah permai 
6.    Di Sagala ditegakkan pula arca Jina sangat bagus dan berkesan Serta arca Ardanareswari bertunggal dangan arca Sri Bajradewi Teman kerja dan tapa demi keselamatan dan kesuburan Negara Hyang Wairocana-Locana bagai lambangnya pada arca tunggal, terkenal

1.    Tatkala Sri Baginda Kertanagara pulang ke Budabuana Merata takut, duka, huru hara, laksana zaman Kali kembali Raja bawahan bernama Jayakatwang, berwatak terlalu jahat
Berkhianat, karena ingin berkuasa diwilayah Kediri  
2.    Tahun Saka laut manusia (1144) itulah sirnanya raja Kertajaya Atas perintah Siwaputra Jayasaba berganti jadi raja Tahun Saka delapan satu satu (1180) Sastrajaya raja Kediri
Tahun tiga Sembilan Siwa raja (1193) Jayakatwang raja terakhir  
3.    Semua raja berbakti kepada cucu putera Girinata Segenap pulau tunduk kepada kuasa raja Kertanagara Tetapi raja Kediri Jayakatwang membuta dan mendurhaka Ternyata damai tak baka akibat bahaya anak piara Kali 
4.    Berkat keulungan sastra dan keuletannya jadi raja sebentar Lalu ditundukkan putera Baginda; ketenteraman kembali Sang menantu Dyah Wijaya, itu gelarnya yang terkenal di dunia Bersekutu dangan bangsa Tatar, menyerang melebur Jayakatwang

1.    Sepeninggal Jayakatwang jagad gilang-cemerlang kembali Tahun Saka masa rupa surya (1216) beliau menjadi raja Disembah di Majapahit, kesayangan rakyat, pelebur musuh
Bergelar Sri Narapati Kretarajasa Jayawardana 
2.    Selama Kretarajasa Jayawardana duduk di takhtaSeluruh tanah Jawa bersatu padu, tunduk menengadahGirang memandang pasangan Baginda empat jumlahnya
Puteri Kertanagara cantik-cantik bagal bidadari

1.    Sang Parameswari Tribuwana yang sulung, luput dari celaLalu parameswari Mahadewi, rupawan tidak bertara Prajnyaparamita Jayendradewl, cantik manis menawan hati
Gayatri, yang bungsu, paling terkasih, digelari Rajapatni 
2.    Perkawinan beliau dalam kekeluargaan tingkat tiga Karena Batara Wisnu dangan Batara Narasingamurti Akrab tingkat pertama; Narasinga menurunkan Dyah Lembu Tal
Sang perwira yuda, dicandikan di Mireng dangan arca Buda

1.    Dyah Lembu Tal itulah bapa Baginda Nata Dalam hidup atut runtun sepakat sehati
Setitah raja diturut, menggirangkan pandang Tingkah laku mereka semua maresapkan 
2.    Tersebut tahun Saka tujuh orang dan surya (1217) Baginda menobatkan put'ranya di Kediri Perwira, bijak, pandai, putera lndreswari Bergelar Sang raja putera Jayanagara 
3.    Tahun Saka surya mengitari tiga bulan (1231) Sang prabu mangkat, ditanam di dalam puraAntahpura, begitu nama makam beliau Dan di makam Simping ditegakkan arca Siwa

1.    Beliau meninggalkan Jayanagara sebagai raja Wilwatikta Dan dua orang puteri keturunan Rajapatni, terlalu cantik Bagai dewi Ratih kembar, mengalahkan rupa semua bidadari Yang sulung jadi rani di Jiwana, yang bungsu jadi rani Daha
2     Tersebut pada tahun Saka mukti gune memaksa rupa (1238) bulan Madu Baginda Jayanagara berangkat ke Lumajang menyirnakan musuh Kotanya Pajarakan dirusak, Nambi sekeluarga dibinasakan Giris miris segenap jagad melihat keperwiraan Sri Baginda
3.    Tahun Saka bulatan memanah surya (1250) beliau beliau berpulang Segera dimakamkan di dalam pura berlambang arca Wisnuparama Di Sila Petak dan Bubat ditegakkan arca Wisnu terlalu indah Di Sukalila terpahat arca Buda sebagai jelmaan Amogasidi 


1.    Tahun Saka Uma memanah dwi rupa (1256) Rani  Jiwane Wijayatunggadewi
Bergilir mendaki takhta Wilwatikta Didampingi raja put'ra Singasari 
2.    Atas perintah ibunda Rajapatni Sumber bahagia dan pangkal kuasa Beliau jadi pengemban dan pengawas Raja muda, Sri Baginda Wilwatikta
3.    Tahun Saka api memanah hari (1253) Sirna musuh di Sadang, Keta diserang
Selama bertakhta, semua terserah Kepada menteri bijak, Mada namanya 
4.    Tahun Saka panah musim mata pusat (1265)Raja Bali yang alpa dan rendah budi
Diperangi, gugur bersama balanya Menjauh segala yang jahat, tenteram 
5.    Begitu ujar Dang Acarya Ratnamsah Sungguh dan mengharukan ujar Sang Kaki
Jelas keunggulan Baginda di dunia Dewa asalnya, titisan Girinata 
6.    Barang siapa mendangar kisah raja Tak puas hatinya, bertambah baktinya Pasti takut melakukan tindak jahat Menjauhkan diri dari tindak durhaka  
7.    Paduka Empu minta maaf berkata :"Hingga sekian kataku, sang rakawi Semoga bertambah pengetahuanmu Bagai buahnya, gubahlah puja sastra 
8.    Habis jamuan rakawi dangan sopan Minta diri kembali ke Singasari Hari surut sampai pesanggrahan lagi Paginya berangkat menghadap Baginda
 "Negarakretagama dan Tafsir Sejarahnya" Prof. Dr. Slametmulyana

PEPANCENE LINTANG KANG KENA DIPILIH

PEPANCENE LINTANG KANG KENA DIPILIH

Pepancene mung bisa milih Lintang angka

Angkaning Lintang


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12



Kumpule Neptuning Dina lan Pasaran
7

1
2
-
-
5
-
-
8
9
10
11
12
8

1
2
3
-
-
6
-
-
9
10
11
12
9

1
2
3
4
-
-
7
-
-
10
11
12
10

1
2
3
4
5
-
-
8
-
-
11
12
11

1
2
3
4
5
6
-
-
9
-
-
12
12

1
2
3
4
5
6
7
-
-
10
-
-
13

-
2
3
4
5
6
7
8
-
-
11
-
14

-
-
3
4
5
6
7
8
9
-
-
12
15

1
-
-
4
5
6
7
8
9
10
-
-
16

-
2
-
-
5
6
7
8
9
10
11
-
17

-
-
3
-
-
6
7
8
9
10
11
12
18

1
-
-
4
-
-
7
8
9
10
11
12

Katerangan : Upamane bocah utawa wong kang laire ing dina Selasa Wage neptune : 3+4=7, iku mung pinanci bisa milih Lintang angka : 1,2,5,8,9,10,11,12, dadi ora bisa milih Lintang angka : 3,4,6,7.  Nanging yen sedya milih Lintang kang angka 1 umpamane iku kudu duwe jeneng kang aksara sirahing jeneng mau kanggo aksara kang neptune 6, iya iku aksara Ma.

Tags

Recent Post